Sağlıktan tasarruf olmaz denir. Ben lafı çevirdim uykudan tasarruf olmaz diyorum. Çünkü biliyorum ki sağlık demek uyku demektir. Bellenmesi gereken şudur ki beden sağlam değilse uyku da sağlam değildir. Uyku sağlıklı olmadığında beden sağlığı da bozulur. Uyku ve sağlık arasında tavuk yumurta ilişkisi olduğu artık iyice açığa çıkmış durumdadır.
Sonunda söyleyeceğimi baştan söyledim ama gene de ne demek istediğimi açıklayayım.
Beden sağlığı en başta akyuvarlara emanettir. Kan aracılığıyla sürekli devriye gezen akkan hücreleri bedeninin saklısında kuytusunda gizlenmeye çalışan düşmanları tanıma, yakalama ve yok etme konusunda uzmandır. Düşman dediğin ister mikrop, ister iltihap ya da kanserleşen öz hücren olsun, onu bulup saldıran akyuvarlardır. Onlar bedenin askeri devriyesidir. Kimisi sıradan er, kimisi uzman çavuş, kimisi subay rütbesindedir ama hepsi askerdir ve tek amaçları vardır düşmanları yok etmek. Yakın zamanlarda anlaşıldı ki beynin gizli bir köşesindeki bir gurup hücre, bu askerlerin asıl komutanıdır. Bunda şaşıracak ne var demeyin. Şaşırtıcı olan bu bilgilerin yeni yeni günışığına çıkıyor olmasıdır. Nereye, ne zaman, ne kadar asker sevkedileceğini komutan olan beynimiz bilmeyecek de kim bilecek. Biz beyni ve beden beyin ilişkilerini yeni yeni öğreniyoruz hepsi bu.
Yeni öğrendiğimiz konulardan biri de uykudur. Uyku, insanlık tarihi boyunca merak konusu olmuş, üzerinde bolca laf üretilmiş bir konuysa da neyin nesi olduğu hala tam anlaşılmış değildir. Ancak son on yıllar boyunca öğrendiklerimiz bütün insanlık tarihi boyunca bildiklerimizi aşmıştır. Hatta daha doğru söylemle, ne sanıyorduysak hepsinin yanlış olduğu açığa çıkmıştır. Çünkü uykunun pasif bir şey değil beynin en aktif dönemi olduğu anlaşılmıştır.
Beynin, uyku sırasında bir çeşit kontrol mekanizması çalıştırdığı anlaşılmıştır. Uyanıklık sırasında beyne ulaşan bütün girdilerin uyku sürecinde ayıklandığı ve yerli yerine yerleştirildiği ortaya çıkmıştır. Bu elden/gözden geçirme işleminin sadece beynin içindekiler ile sınırlı olmadığı, bütün bedenin de uyku sırasında denetlendiği anlaşılmıştır. Uyuma denilen şeyin aslen beyin rahat çalışabilsin diye beden aktivitelerine ara verilmesi olduğu açığa çıkmıştır.
Bizse işlerimiz sıkıştığında kolaycacık uykudan feragat ederiz. Bazılarımız için uyku zaman kaybıdır; ne kadar az uyurlarsa o kadar iyi yaptıklarını düşünürler. Elbette herkesin uyku ihtiyacı farklıdır. Uyuma sürelerimiz ve uyku kalitemiz kişisel farklılıklar içerir. Ancak artık kesinlikle öğrendik ki uyku, hem beden hem de akıl sağlığımız için elzemdir. Uykusundan bilerek isteyerek feragat eden, sağlığından feragat eder. Örneğin, dün gece iyi uyumayan, bugün halsiz/bitkin üstelik de unutkan ve dikkatsiz olur. İki gün üst üste uykusuz kalan, kolayca soğuk algınlığına falan tutulur. Bir ay derin uykuya geç(iril)meyenlerin aklının bozulduğu saptanmıştır. Uykusunun REM bölümü sürekli engellenenlerde tipik şizofreni belirtileri oluşmuştur. Örnekler bol. Sonuçsa ortada.
Uykudan tasarruf, sağlıktan tasarruftur; olmaz.
Uykudan tasarruf olmaz.
Uykusundan çalan, öz yaşamından çalar.
Uykunuzdan çalmayın. Ne yapın edin, güzel uykular çekin.
Uykunuzun canına okuyanın yanlış alışkanlıklarınız (ekran, içtikleriniz..) ve de hatalı düşünce biçiminiz olduğunu idrak edin ve değiştirin. İkisini de değiştirin.
Kısaca, siz uykunuzu yoluna koymazsanız, o sizin canınıza okur, dedim. Demedi demeyin.
15 Eylül 2018
Yazının Facebook'taki bağlantısı.