Kadıköy’de bir sokak kahvesinde oturmuş arkadaşlarla keyif yapıyorduk. Çok sevdiğim bir nörolog arkadaşım da vardı. Çıkarıp elektronik sigarasını yakınca söylenmeye başladım. Sigarayı bıraktım işte, daha ne istiyorsun, diye çıkıştı. Bunun sigara bırakmak olmadığını anlatmaya giriştim. Keskin bir dille susturuldum. İkimiz de hekim, iki nörolog, iki iyi dost olsak da hatta o sırada gülümsüyor olsak da birbirimize girmiştik. Arkadaşım kanseri yenmiş, kanser tedavisi ile de çok fazla kilo almış durumdaydı. Kanserle savaşmış, üstüne yağlarla sıvanarak iyice yorulmuş bedene bir de sigara zehirinin eklenmesi intihar demekti. Sigarayı bırakması çok önemliydi. Elektronik sigarayı bu amaçla kullanıyordu ama yanlış yapıyordu. Yanlışı anlatmama ise olanak yoktu. Çünkü dinlemeye niyeti yoktu. Üstelik diğer arkadaşlar da bana çeneni kapa anlamında mimikler gönderiyordu. Ortalığı daha fazla germemek için sustum.

Ben çok konuşurum çünkü bildiklerimi aktarmak için çok güçlü bir dürtüselliğim var. Elektronik sigara, içinde Nikotin olan bir alettir. Sigara bırakma modasının önünü kesmek isteyen sigara tacirleri tarafından üretilmiş ve satılmakta olan bir alettir. Çünkü bedeninize yani beyninize Nikotin girdikçe bağımlılıktan kurtulamazsınız. Çünkü Nikotin, tütünün bağımlılık yapıcı ana maddesidir. Elektronik sigara üreticilerinin asıl amacı, sigara içimi bıraktırmak değildir, sizi nikotinin etkisinde tutmaktır.

Ben çok konuşurum konuşmasına da konuştuklarımdan daha çoğunu da susarım. Çünkü bilirim ki dinlemek istemeyene karşı yapılan konuşmaların hiçbir yararı yoktur. Bazen kendimi susturamam, dinlenmiyor olduğumu bile bile gene de konuşurum. Belki derim, belki de dinler. Oysa dinlemez. Dinlemek istemeyen dinlemez. Üstelik ben ısrar edince işe böyle üçüncü kişiler de karışır, sonunda cebren susturulur, tahtıma oturtulurum: Huysuz, geveze, muhalif, üstelik de zevkten keyiften almaz gıcık kadın tahtıma. Beni o tahta layık görenler, rahatlar ve keyiflerine devam ederler.

Tahtını hak eden kraliçe olarak şimdi size biraz tıbbi basından haber geçeyim: Olay daha önce başlamıştı ama ilk kez 2019 Temmuzunda hatta Nisanında kayda geçti ancak adı Ağustos ayında konuldu: EVALI (e-cigarette or vaping, pruduct use-associated lung injury) Hastalığı. Elektronik sigara ya da tüttürmek yüzünden oluşan akciğer harabiyeti anlamına geliyor bu tıbbi isimlendirme. Bir delikanlının ciğerleri içtiği elektronik sigaralar yani “vaping” sayesinde patlamış mısır gibi patlayıp çatlayarak onu ölüme götürdü. Bu vaka basında bolca yer alınca, aslında tek vaka olmadığı anlaşıldı. O kadar çok benzer vaka saptandı ki sonunda salgın hastalık olarak tanımlandı EVALI. Amerika’nın halk sağlığı kuruluşu CDC (:Centers for Disease Control and Prevention), 2019 biterken EVALI vaka sayısını 2506 olarak bildirdi. Bu vakaların 50 kadarı ölümle sonlandı. (Bütün dünyanın alarma geçtiği, korunma adına bizim tavuklarımızı kümes hayvanlarımızı zorla katlettikleri ve 2 yıl kadar devam eden kuş gribi salgınında bunun yarıs

ı kadar ölüm olmadığını bilmem hatırlatmama gerek var mı?) Sadece 6 aylık bilançoyu oluşturan bu 50’si ölümle sonlanan 2500 vakanın büyük çoğunluğu erkek. Yüzde altmış yedisi yeni yetme, yüzde yetmiş sekizi de 35 yaşın altında. İçtikleri e-sigaraların çoğunluğunun (%80) THC(:tetrahydrocannabinol) yani Marihuana özü (esrar özütü) içerdiği de saptandı.

EVALI, 2019 yılının armağanı yeni bir hastalık. Daha önce içinde çatapat patlatılmış gibi yanıp köz olan bir akciğer hastalığı yok insanlık tarihinde. İnsanlık tarihinde, haz eldesi için madde kötüye kullanımı hep var, ödenen bedeller de hep var. Ancak, tütün ticaretinin olağanüstü karlılığı ile gözüne kan bürümüş bu denli güçlü ve bu denli yaygın bir haz ticareti yok insanlık tarihinde. Tütün ve Marihuana’nın zararları say say bitmez, kıydığı canlara sayılar yetmez ama son altı ayda genç nüfusta hızla yayılan EVALI salgını, insanlığın başının tahmin edilenin çok ötesinde bir belada olduğunun en iyi göstergesi.

2017-2019’da 11-19 yaş aralığında nefes darlığı ve göğüs ağrısı ile hastaneye başvuran binlerce çocuğun ve gencin de muhtemelen EVALI olduğunu söylüyor geriye dönük olarak hastane kayıtları inceleyen bir çalışma. Birçok başka çalışma bu yaş aralığında sigaraya başlama, özelikle de nikotin içeren e- sigaraya başlama oranında hızla artış olduğunu kaydediyor. Mesela son bir ay içinde elektronik sigara içtim, diyen liseli oranı 2017’de %11.7 iken, 2019’da %27. 5 olmuş. Evet içtim diyen dört çocuktan biri diye rakamlar gözünüzde küçülmesin. Sayıları her gün artan milyonlarca genç nüfustan söz ediyoruz. Zaten henüz haz da haz diye aklını kaçırmamış kim varsa, bu salgının nasıl kontrol altına alınabileceği üzerine kafa patlatmakla meşgul. Ancak gözü dönmüş tacirler yeni yetmelere akıllılardan daha kolay ulaşıyor ne yazık ki.

Elektronik sigaraların yeni modellerinde Nikotin tuz halinde bulunuyor. Bu formdaki Nikotin, tütündekinden daha az irrite edici olduğundan, tütünü sigara olarak içmeye göre daha fazla miktarda Nikotin alınmasına, dolayısıyla daha ciddi sağlık sorunlarına neden oluyor. Beri yanda bir de her derde deva diye pazarlanan Marihuana yağı olan CBD (:Cannaboid Oil) var. Asla bağımlılık yapmaz diyerek, uykusuzluktan gerginliğe, sıkıntıdan depresyona, unutkanlıktan dalgınlığa, ağrıdan sızıya, aklınıza gelen gelmeyen her derde ayrı bir pakette ayrı bir albeni ile her köşe başı marketinde ustaca pazarlanan bu yağ, (yani esrar ekstresi) bir de elektronik sigara içicisine denk düşmüşse ki genellikle öyle de oluyor, zehirlenme potansiyeli katmerleniyor. Çünkü zehir konuşulurken bir artı bir iki etmiyor, çok ediyor. E vitamini yağının da yangına körük misali katkı sağlayanlardan olduğu biliniyor.

Tütün ve Esrar haz veriyor. Bu hazzı beynin kendi haz kimyasalı olan Dopaminin yerine geçerek yani sahte kılıkla mevzi işgal ederek yapıyor. Oysa onlar olmasa Dopamin fabrikamız kendi hazzını kendi üretecek. Ancak işgalci bir kez girdi mi kendi fabrikan filan kalmıyor. İşin gücün, elin fabrikası için haz kimyasalı peşinde koşturmak, hem de aman da ne de güzel zevk alıyorum sanarak kendi kıyametinin ateşine odun yetiştirmek oluyor.

Bu kimyasallar, bütün haz vericiler gibi insanın en kıymetli yeri olan beynini bir kez işgal ettiler mi koltuğu bir kez ele geçiren Tiranlar gibi oradan kendi rızaları ile inmiyorlar. Başlangıcın gülen suratı olan Tiran iktidarı ele geçirince, hiç şaşmaz biçimde günden güne zalimliğini artırıyor. Toplumunun bütün kanını emmeden çekip giden bir diktatörü dünya tarihi daha görmedi. Nikotin, THC ve CBC de öyle. Sevimli şeyler diye severek isteyerek alıp başköşenize koyduğunuz onlar, siz dişinizle tırnağınızla onları alaşağı etmedikçe çekip gitmiyorlar. Gitmiyor ve sonunda sizi hallediyorlar. Tiranların sevimli suratlarına aşık olanlar, tütünü/esrarı sevgili sananlar, gerçeklerle yüzleşmek için uslu uslu sıralarını bekliyor. Ancak artık elektronik sigaralar sayesinde bu bekleme süresi epeyce kısaldı. EVALI, mevali derken, yarın artık bugündür dostlar.

Yeni yılınız kutlu olsun.

25 Aralık 2019

NOT:EVALI ya da VALI Sendromu:Astımlı gibi nefes darlığı, ateş, öksürük, halsizlik, bitkinlik vücut ağrıları, bulantı kusma bazen de ishal en sık rastlanan şikâyet. Göğüste ağrı, karın ağrısı, soğuk ter ve kilo kaybı da olabiliyor. Belirtiler genellikle zatürre gibi bir akciğer hastalığını düşündürüyorsa da antibiyotik tedavisine cevap vermiyor. Hastaneye başvuranların birçoğunda bu şikâyetler bir haftadan uzun süredir var oluyor. Hastanede oksijen yetmezliği ve çok yaygın bir yangı hali (SIRS: Sistemik İnflamatuvar Yanıt Sendromu) saptanıyor. Bazı vakalarda mide barsak sorunları, akciğer sorunlarından önce baş gösteriyor. Kalp atılımının ve solunum sayısının arttığı izleniyor. Bazı hastaların akciğerlerindeki durum çok ağırlaşarak suni solunum makinasına bağlanmasını ve yoğun bakıma alınmasını gerektiriyor. Doğru tanı ve işi bilenlerin uygun bakımı altında iyileşmesi haftalar alıyor. Hastaneden sonrası da özel bakım ve ihtimam gerektiriyor. Amerika’da halk sağlıkçılar bu salgını durdurmanın yöntemlerini tartışır, yeni tanı ve tedavi rehberleri oluştururken, öte yandan da sosyal medyada Marihuana ve elektronik sigara güzellemelerinden geçilmiyor, beri yandan da bazı doktorlar elektronik sigaranın bir sigara bırakma yöntemi olduğunu savunmaya devam ediyor. Ne diyelim, yeni yılınız tekrardan kutlu olsun.
Dileyen bu kaynaktan bilgi alabilir

Yazının Facebook'taki bağlantısı.

GERİ